کانون پژوهشی حضرت معصومه سلام الله علیها

نقش کتاب و کتابخوانی در توسعه و پیشرفت جوامع

نقشی انکارناپذیر است تا جایی که کارشناسان، رشد و بالندگی را با تعداد کتابخانه ها، تولیدات کتاب، تیراژ کتاب، میزان سرانه مطالعه ملت ها مقایسه می کنند. زیرا نمی توان توسعه و رشد را بدون در نظر گرفتن میزان سرانه مطالعه مورد بررسی قرار داد به همین خاطر، کتاب و کتابخوانی از مقوله های مهم و قابل توجه فرهنگی است که ترویج آن در جامعه، بسیار ضروری به نظر می رسد. همچنین پیرایش فرهنگ از نظر ضرر و زیان و آرایش آن با پاکی ها و پیشرفت ها به تلاش همگانی نیازمند است که کتاب در این راه، می تواند به خوبی به کار گرفته شود و کارایی خود را نشان دهد. کتاب به عنوان ابزاری متعالی، همواره در خدمت انسان بوده و کتاب های خوب و مفید به عنوان بهترین دوست آدمی، خدمات شایانی را به جامعه بشری ارائه نموده است. کتاب در به کمال رساندن انسان، نقش بسزا و بی بدلیلی را ایفا نموده است و می توانیم ادعا کنیم که در این دنیا همه به نوعی با کتاب و کتابخوانی در ارتباط هستند. با وجود رشد و پیشرفت ها در 

عرصه های مختلف، فرهنگ کتاب و کتابخوانی نه تنها از اهمیت آن کاسته نشده بلکه روز به روز گسترده تر و پایدارتر گردیده است و بر اهمیت آن افزوده شده است. تمام بزرگان، صاحب نظران و کسانی که دنیا را متحول نموده اند. هرگز با کتاب و کتابخوانی بیگانه نبوده اند و از کتاب به عنوان وسیله ای ضروری همواره بهره برده اند. کتاب، یکی از بهترین ابزاری است که در انتقال اندیشه و تفکر، نقش ایفا می کند و همچون خورشیدی درخشان به همگان نور، شور و گرمایش را هدیه می دهد و در این پرتو افشانی، 

دشت های تشنه را سیراب می کند و اندیشه ها 

را بارور می سازد. در پرتو کتاب، سرسبزی، شکوفایی و بالندگی فرهنگی ما به اوج می رسد 

و والاترین جایگاه را در گستره فردی و اجتماعی، کسب می کند و این نورافشانی موجبات تعالی دل ها و اندیشه ها را فراهم می نماید. کتاب مفید، چونان چشمه ساری است که روح تشنگان حقیقت را سیراب می کند 

و کتاب در حقیقت وزش نسیم معرفت به سوی انسان هاست. در همه جوامع، کتاب دارای ارزش و مرتبه والایی بوده و اهمیت آن تا جایی است که خداوند بزرگ هم، پند و اندرزهایش را در قالب کتاب به بندگانش ارزانی داشته است. همه اذعان دارند که در انتقال اندیشه و تفکر، هیچ ابزاری به اندازه کتاب، نتوانسته مورد استفاده انسان ها قرار گیرد. تأثیر عمیق کتاب در گسترش فرهنگ جامعه و سرعت بخشیدن به پیشرفت روز افزون آن، انکارناپذیر است تا جایی که نمی توان توسعه و رشد همه جانبه جامعه را بدون در نظر گرفتن فرهنگ مطالعه و کتاب مورد بررسی قرار داد از این منظر، کتاب و کتابخوانی از مقوله های قابل توجه فرهنگی است که ترویج آن در جامعه همواره ضروری به نظر می رسد. قابل ذکر است که هر کتابی با هر نوع محتوایی نمی تواند برای خوانندگانش مفید باشد زیرا در میان کتاب های فراوانی که وارد بازار کتاب می شود، هر نوع کتابی می تواند خودنمایی کند. متأسفانه در این میان کتاب هایی وجود دارد که موجبات انحراف و سردرگمی افراد را فراهم می کند که در این مورد باید دقت نظر لازم را داشت. اهمیت تربیت و پرورش کودکان و نوجوانان بر هیچکس پوشیده نیست زیرا آنان سرمایه و پشتوانه بزرگی هستند که آینده هر جامعه ای وابسته به آنان خواهد بود و یکی از راه های تربیت صحیح، تولید محتوا و چاپ کتاب های آموزنده با توجه به آموزهای دینی و تمدن ایران عزیز است. پرداختن به کیفیت و کمیت مطلوب در تهیه کتاب های مناسب از جمله مسائلی است که هرگز نباید مورد غفلت قرار گیرد و در این راستا فراهم کردن بستر مناسب و فرصت های 

مطالعاتی برای کودکان و نوجوانان و ترغیب و تشویق آنان به فرهنگ کتابخوانی از جمله وظایف خانواده ها، معلمان، مربیان و نهادهای ذی ربط است. خانواده می تواند در فرهنگ کتابخوانی نقش پررنگی را ایفا کند، زیرا خانواده در حقیقت نخستین دنیایی است که کودک با آن آشنا می شود به همین خاطر رفتار و گفتار خانواده در شکل دهی شخصیت کودک بی بدیل و انکارناپذیر است از این رو اعمال مثبت یا منفی نهاد خانواده در تربیت و پرورش کودک بسیار مؤثر است.باید توجه داشت که کودکان و نوجوانان تنها به مواد غذایی، وسایل تحصیل، پوشاک و … نیاز ندارند، بلکه فراهم کردن بستری مناسب برای پرورش و تربیت صحیح از جمله ضروریاتی است که باید به آن توجه ویژه شود. متأسفانه گاهی ملاحظه می شود که خانواده هایی هستند که کمترین توجه را به این مقوله دارند که می طلبد متولیان امر در این مورد یادآوری کنند تا مسائل تربیتی و پرورشی مورد غفلت قرار نگیرد که مطمئناً این مسئله بسیار هزینه بر و گاهی جبران ناپذیر است. در رابطه با سرانه مطالعه، آمار و ارقام مختلفی وجود دارد ولی آنچه مسلم است این که به طور دقیق نمی توان به هیچکدام به صورت تخصصی و علمی استناد کرد، هرچند آمار و ارقام دقیق و واقعی سرانه مطالعه در کشور ما مشخص نیست و این آمار ارائه شده از پایه علمی محکمی برخوردار نیست ولی آنچه واضح است، رتبه پایین ایران در بین کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه است. مطالعه والدین باعث رشد و تکامل ذهنی و رفتاری کودکان می شود. بیاییم فرهنگ کتاب خواندن را در خود و کودکانمان گسترش دهیم و با آگاهی بیشتر درباره نوع کتاب و تناسب آن با سن فرزندانمان، برنامه ریزی و تصمیم گیری نماییم. به امید آن روز.

سعیدرضا کامرانی- فعال فرهنگی، هنری و معاون فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فارس